του Ανδρέα Κυράνη, από το Άρδην τ. 96, Μάρτιος-Μάιος 2014
Για να μιλήσεις για εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο, οφείλεις να προσδιορίσεις επακριβώς την ειδοποιό διαφορά του από το κυρίαρχο. Το παραγωγικό μοντέλο συνιστά τον τεχνικό τρόπο συγκρότησης και συγκράτησης σχέσεων, τον τεχνικό τρόπο συγκρότησης του εκάστοτε «κοινωνικού». Αυτή είναι και η κατ εξοχήν πλευρά του παραγωγικού μοντέλου που οι εκάστοτε εξουσίες επιμελώς αποσιωπούν και αποκρύπτουν.
Το κυρίαρχο παραγωγικό μοντέλο καταδηλώνει και αποτυπώνει με τον πιο διαυγή υλικό τρόπο, μια μακραίωνη ιστορία συγκρότησης αυταρχικών σχέσεων, που εγκλωβίζει και καταστρέφει δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις αντί να τις απελευθερώνει, που ακυρώνει βάναυσα την ελευθερία των ανθρώπων στη σκέψη και την πράξη αντί να την ενισχύει.
Με αυτή την έννοια, το αίτημα για ένα εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο είναι κατ’ εξοχήν ένα αίτημα δημοκρατίας, ένα διακύβευμα πρακτικό, και μαχητό, για την εποχή μας και τη χώρα μας.
Η βιομηχανία, μια συγκεκριμένη και όχι μοναδική ιστορικά μορφή μεταποίησης με τη βοήθεια της μηχανής, αναπτύχθηκε στη Δύση. Τότε, ή ακριβέστερα λίγο πριν, στην Αναγέννηση, συγκροτείται η βούληση «μεταποίησης» του ίδιου του ανθρώπινου είδους, πέραν της φύσης, γεγονός που συνιστά ιστορική μετάλλαξη. Εκείνο που αρχίζει τότε να τελειώνει είναι η συνείδηση της όποιας ιερότητας φύσης και ανθρώπου, ή καλύτερα η ανάδυση της μηχανής σε υπέρτατη θεότητα, πάνω από φύση και ανθρώπους.
Ας παραθέσουμε εν τάχει κάποια κομβικά ιστορικά βήματα που συγκροτούν την υλική βάση, προκειμένου η βιομηχανική επανάσταση να δυνηθεί να αναπτυχθεί:
– Αποικιοκρατία, βίαιη υφαρπαγή πλούτου από την περιφέρεια και συγκέντρωσή του στα εκάστοτε δυτικά κέντρα, γέννηση του καπιταλισμού.
– Αναγέννηση, η θεότητα μηχανή γεννιέται, η φύση απομυθοποιείται και παγιδεύεται στην προβολή της εκάστοτε εικόνας- εξουσίας του ανθρώπου πάνω της.
– Βιομηχανική επανάσταση και βιομηχανική πόλη, βίαιη ερήμωση της υπαίθρου, βίαιη αστικοποίηση, καταμερισμός εργασίας, γκέτο ξεκομμένων από τη γη τους εξαθλιωμένων ανθρώπων, που συνιστούν το πρώτο φθηνό εργασιακό δυναμικό.
– Τεϊλορισμός, φορντισμός, καταστροφή και εξοβελισμός της μαστορικής από την παραγωγική διαδικασία, αποξένωση του παραγωγού από το προϊόν του, γέννηση του τεχνοκρατισμού, παράκαμψη της συσσωρευμένης λαϊκής γνώσης αιώνων από την επιστήμη, κεντρικός σχεδιασμός της παραγωγής, μαζικό προϊόν, μεροκάματο, μονοκαλλιέργεια, ντιζάιν, μάρκετινγκ, μπραντ-νέιμ, βιομηχανικός εργάτης-ανθρωπος μηχανή παραγωγική και καταναλωτική δύναμη, κοσμοπολιτισμός, κορπορατισμός, μοντερνισμός, σοσιαλδημοκρατία, Οκτωβριανή Επανάσταση, κονστρουκτιβισμός, υπαρκτός σοσιαλισμός, κεϋνσιανισμός, φασισμός, η πόλη σαν μηχανή εξάρτημα της βιομηχανίας.
– Τρίτη βιομηχανική επανάσταση, ο αυταρχισμός ενισχύεται, ενώ κατ’ επίφαση υποχωρεί, ρομποτική, μεταμοντερνισμός, προσωπικός υπολογιστής, κοινωνία της πληροφορίας, ευέλικτη κατασκευαστική τεχνολογία, τρισδιάστατη εκτύπωση, υποκατάσταση του εργάτη από τη μηχανή, πτώχευση της αστικής δημοκρατίας, παγκοσμιοποίηση, χρηματοπιστωτική οικονομία, αυτόματη παραγωγή κέρδους, αμφισβήτηση του έθνους-κράτους, τριτογενής τομέας, η μεταποίηση στις αναδυόμενες οικονομίες. Μια καθολική αυτόματη μηχανική συνθήκη, προϊόν μιας τεχνητής, δήθεν, νοημοσύνης, επιχειρεί να προδιαγράψει ένα νέο είδος ανθρωποειδούς, αφού καταστρέψει την ιστορική πολύτροπη νόηση και πρακτική.
Ένα πράγμα είναι πλέον από βέβαιο. Η βιομηχανική επανάσταση, πίσω από τις λαμπερές τεχνολογικές της αριστείες, συνιστά μια διαδρομή εχθρική στην ιστορική μας ταυτότητα, ανενδοίαστα αυταρχική και υπερσυγκεντρωτική, που κρύβει πίσω της απύθμενη βία, δυστυχία και ποταμούς ανθρώπινου πόνου και αίματος.
Τι σημαίνει ενδογενής παραγωγική ανασυγκρότηση;